Otwarcie wystawy
w czwartek 17 września 2015 r. o godz. 18:00

Wstęp wolny

Zarząd Oddziału
Towarzystwa Przyjaciół Grodna i Wilna
w Lublinie

Wystawa

Agresja sowiecka 17 września 1939 roku w świetle dokumentów

scenariusz wystawy Tomasz Rodziewicz

ulotka.pdf

Zgromadzone na wystawie dokumenty, wycinki prasowe, ulotki, fotogratie, mapy, afisze, rysunki pochodzą ze zbiorów Archiwum Państwowego w Lublinie, Archiwum Dokumentacji Mechanicznej w Warszawie, Centralnego Archiwum Woj­skowego, Wojskowego Instytutu Historycznego, Stowarzyszenia Rodzina Katyńska, Związku Sybiraków, Towarzystwa Przyjaciół Grodna i Wilna. Autorem scenariusza wystawy jest Tomasz Rodziewicz.
Zamierzeniem wystawy było zasygnali­zowanie, w formie tematycznych działów, najważniejszych, wzajemnie ze sobą po­wiązanych wydarzeń historycznych zwią­zanych z agresją sowiecką, począwszy od paktu Ribbentrop-Mołotow, działań mi­litarnych Armii Czerwonej, oporu Wojska Polskiego przeciwko sowieckim agreso­rom, obrazu okupacji sowieckiej, współ­pracy zaborców niemieckiego i sowieckie­go, aż po zagadnienia martyrologii Pola­ków w Katyniu i sowieckich łagrach.
W dziale otwierającym wystawę znaj­duje się wybór artykułów ówczesnej prasy lubelskiej, m.in. z „Głosu Lubelskiego”. Wywiad Woroszyłowa „Dlaczego Moskwa zdradziła koalicję” Takie artykuły, jak „Stalin gra na dwa fortepiany” czy „Tajne klauzule paktu hitlerowsko-bolszewickiego zapewniają przewagę Rosji nad Niem­cami”, ilustrują międzynarodową sytuację polityczną na miesiąc przed wybuchem II wojny światowej. Moment inwazji so­wieckiej na Polskę w dniu 17 września 1939 r. pokazują fotografie przedstawiają­ce niszczenie polskich umocnień granicz­nych, marsz na Grodno, wkroczenie do Wilna, przygotowania do defilady w Białymstoku, ostatnie wydanie wileńskiego „Słowa” z dnia 18 września 1939 r., wycin­ki artykułów z „Dziennika Chicagowskie­go” na temat inwazji sowieckiej, ulotki so­wieckie nawołujące żołnierzy do zabijania polskich oficerów.
Szczególnie interesująco prezentuje się fragment ekspozycji dotyczący walk Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Pole­sie” dowodzonej przez gen. Franciszka Kleeberga z wojskami sowieckimi. W do­kumentach zdobytych przez żołnierzy SGO „Polesie”, m.in. w rozkazie komisa­rza politycznego sowieckiej IV Armii czy­tamy: „Oddziały bohaterskiej Czerwonej Armii przekroczyły granicę Polski niosąc ze sobą swobodę i szczęście ludności białorusko-ukraińskiej oraz polskiemu naro­dowi. Dziś jak nigdy jeszcze każdy szere­gowiec, dowódca, pracownik polityczny winien wykazać czynem gotowość wypeł­nienia uroczystej przysięgi na wierność swemu narodowi, ojczyźnie, rządowi, par­tii i Stalinowi”. (…)

Tomasz Rodziewicz, Wystawa o agresji 17 września1939 r., „Biuletyn informacyjny Solidarności” 2004, nr 18, s.7-8

Towarzystwa Przyjaciół Grodna i Wilna w Lublinie

Oddział powstał 12 II 1989 r., skupia osoby wywodzące się z Kresów Północno – Wschodnich RP, członków ich rodzin, oraz sympatyków Kresów, prowadził działalność na rzecz wspierania Polaków zamieszkałych na terenach Litwy i Białorusi, popularyzacji historii i kultury Kresów Wschodnich RP, a także związków Lublina z Wileńszczyzną. Współdziałał z towarzystwami kresowymi, współpracował ze Związkiem Polaków na Litwie i Związkiem Polaków na Białorusi.
Oddział organizował dla Polaków z Wileńszczyzny i Grodzieńszczyzny pomoc żywnościową i edukacyjną poprzez wysyłanie książek i czasopism, wspieranie akcji kolonijnych w Lublinie dla polskich dzieci ze Wschodu. Zorganizował w Lublinie koncerty zespołów artystycznych z Litwy: „Wileńszczyzna” , „Stare Troki”, „Kapela Pana Jana”, „Zgoda” i z Białorusi: „Grodzieńskie Słowiki”, „Pierwiosnek” i „Jutrzenka”. Urządzał dla Lublinian turystyczne wyjazdy do Wilna i na Kresy oraz przyjmował w gościnę naszych Rodaków ze Wschodu. W latach 1990-1992 członkowie Oddziału brali udział w akcji inwentaryzacji polskich cmentarzy na Białorusi. Oddział wspierał odbudowę polskiego cmentarza wojskowego w Słonimiu. W latach 1996 – 1998 organizował Międzynarodowe Plenery Malarskie w Nowogródku i Wilnie dla studentów UMCS i młodzieży polskiej z Litwy i Białorusi. W 1998 r. zorganizowano Spotkanie z poezją Mickiewicza w Wilnie i Lublinie. Na zaproszenie Oddziału przyjeżdżał do Lublina i Chełma na spotkania autorskie pisarz i dziennikarz Jerzy Surwiło z Wilna. W 2000 r. z inicjatywy Lecha Maliszewskiego Oddział zapoczątkował w Lublinie obchody Dnia Imienin Marszałka Józefa Piłsudskiego. Podczas obchodów odbywały się sesje naukowe poświęcone J. Piłsudskiemu, wystawy, występy zespołów z Wileńszczyzny, prezentacje rękodzieła wileńskiego. W 2008 r współorganizował w Wilnie międzynarodową konferencję Postać Marszałka J. Piłsudskiego w dziejach Polski, Litwy i Europy. Od 2004 r. Oddział zorganizował 11 sesji z cyklu Agresja sowiecka 17 IX 1939 r. na Kresach Wschodnich i na Lubelszczyźnie, które towarzyszyły obchodom rocznic agresji sowieckiej na Polskę w Lublinie. W 2009 r. odbyła się I sesja Społeczne, kulturalne i naukowe związki Lublina i Wilna w dobie nowożytnej, a w 2012 r. dyskusja panelowa o związkach Lublina i Wilna z udziałem naukowców z Wilna.
W 2004 r. zainicjował, organizowane corocznie obchody „Zaduszek Kresowych” w Lublinie poświęconych Rodakom poległym i zamordowanym na Wschodzie oraz miejscom pamięci narodowej na Kresach. Oddział był inicjatorem wykonania i współfundatorem Tablicy Ponarskiej w Bazylice OO. Dominikanów w 2000 r. i Tablicy ppor. Jana Bołbotta w Collegium Iuridicum KUL w 2008 r. Organizował wykłady o Zbrodni w Ponarach, historii i kulturze Kresów Wschodnich, wystawy fotografii T. Rodziewicza poświęcone architekturze Wilna, Grodna, Lidy i Nowogródka oraz historyczne o agresji sowieckiej 17 IX 1939 r. oraz o J. Surwile. W dorobku wydawniczym posiada 10 publikacji książkowych w tym m.in. materiały posesyjne o J. Piłsudskim pod red. L. Maliszewskiego (2000-2004) oraz T. Rodziewicza, Ppor. Jan Bołbott (2008), Agresja sowiecka 17 IX 1939 r. na Kresach Wschodnich i na Lubelszczyźnie. Studia i materiały t. 1 pod red. T. Rodziewicza (2009, 2011), Związki Lublina i Wilna. Studia i materiały pod red. T. Rodziewicza (2011) oraz zestawy pocztówek kresowych. W 2009 r. Oddział został uhonorowany Medalem Wojewody Lubelskiego, w 2012 Dyplomem Honorowym Związku Polaków na Litwie.