10 października – Obszary chronionego krajobrazu na Lubelszczyźnie – mało znane formy ochrony przyrody

Spotkanie 
w środę 10 października 2018 r. o godz. 18.00

Wstęp wolny

Polski Klub Ekologiczny
Okręg Środkowo-Wschodni

Obszary chronionego krajobrazu na Lubelszczyźnie
– mało znane formy ochrony przyrody

ulotka.pdf

Nadwieprzańskie błonia w Obszarze Chronionego Krajobrazu Pradolina Wieprza – fot_Krzysztof Wojciechowski

Obszar chronionego krajobrazu to jedna z dziecięciu form ochrony przyrody w Polsce. W naszej ojczyźnie zajmują największą powierzchnię spośród wszystkich powierzchniowych obszarów chronionych – ponad 22,5% powierzchni kraju. Jest ich ponad 380 na terenie całej Polski. Są „łagodną” formą ochrony przyrody w porównaniu do takich form jak park narodowy, rezerwat czy nawet park krajobrazowy. Ustawa o ochronie przyrody definiuje je tak: „Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych”.

Słynny prawosławny monaster męski w Jabłecznej położony jest w granicach Nadbużańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu – fot_Krzysztof Wojciechowski

Zgodnie z zamierzeniami ich twórców i pomysłodawców obszary chronionego krajobrazu miały tworzyć spójny system nadając Wielkoprzestrzennemu Systemowi Obszarów Chronionych charakter sieci. Obszary miały być łącznikami pomiędzy formami ochrony przyrody o wyższej kategorii i bardziej restrykcyjnym reżimie ochronnym – parkami narodowymi i krajobrazowymi oraz rezerwatami przyrody. Jednocześnie miały też pełnić ważną rolę dla rozwoju zrównoważonej turystyki i działalności rekreacyjnej.
Z uwagi na dość łagodny reżim ochronny obszary chronionego krajobrazu nie stanowiły obiektów „budzących kontrowersje”, ponieważ działalność ludzka prowadzona w sposób zrównoważony była i jest w nich dopuszczana. Stąd też z czasem zeszły niejako „na drugi plan” i zainteresowanie i wiedza o nich zmalała. Sytuacja ta pogłębiła się dodatkowo po 2004 roku, kiedy wraz z wejściem naszego kraju w struktury Unii Europejskiej na plan pierwszy, jeśli idzie o obszarową ochronę przyrody, wysunęła się europejska sieć ekologiczna NATURA 2000. Zwłaszcza, że wiele ostoi tej sieci znalazło się w granicach istniejących wcześniej obszarów chronionego krajobrazu.

Rzeka Włodawka w Poleskim Obszarze Chronionego Krajobrazu – fot_Krzysztof Wojciechowski

W województwie lubelskim istnieje 17 obszarów chronionego krajobrazu. Rozrzucone są po całym jego terenie, ze szczególną koncentracją w centralnej części Lubelszczyzny. Ogółem zajmują 12% powierzchni województwa. Najstarsze z nich zostały utworzone ponad 40 lat temu (1977 r.), najmłodsze nieco ponad 2 dekady temu (1997 r.). Są pośród nich obszary o znacznej powierzchni odpowiadającej obszarowi kilku gmin (Pradolina Wieprza, Chełmski, Czerniejowski, Poleski), są też obszary niewielkie powierzchniowo (Dolina Ciemięgi, Annówka czy Radzyński). Każdy z lubelskich obszarów chronionego krajobrazu ma swój niepowtarzalny charakter. Każdy obejmuje ochroną cząstkę swojskiego krajobrazu.

Krajobraz Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu – fot_Krzysztof Wojciechowski

Nad dziką doliną naturalnie meandrującego Bugu położone są dwa Nadbużańskie Obszary Chronionego Krajobrazu (jeden w dawnym województwie bialskopodlaskim a drugi w dawnym zamojskim). Przylegają doń także obszary chronionego krajobrazu (Chełmski, Poleski i Dołhobyczowski). Ten ostatni obejmuje także ochroną fragment zachodnich krańców Wyżyny Wołyńskiej położonych w granicach naszego kraju. Chełmski i Poleski OChK obejmują ochroną tereny Polesia. W krainie tej położony jest także Pawłowski OChK, natomiast fragmentarycznie „zahacza” o nią także Grabowiecki-Strzelecki OChK (w swej północno-wschodniej części). Jednak zasadnicza jego część położona jest na obszarze najwyżej położonego mezoregionu Wyżyny Lubelskiej – Działów Grabowieckich. Centralną część Wyżyny Lubelskiej obejmuje Czerniejowskich OChK, który w swym północno-zachodnim fragmencie wchodzi na

Pomnikowy dąb w Tuszowie na terenie Czerniejowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu – fot_Krzysztof Wojciechowski

teren miasta Lublina obejmując Zalew Zemborzycki, Stary Gaj i Las Dąbrowa. Na północ od Lublina (również zahaczając o jego granice administracyjne) znajduje się OChK Dolina Ciemięgi. Na zachodnich krańcach Wyżyny Lubelskiej położone są dwa duże obszary chronionego krajobrazu: Chodelski i Kraśnicki. Ów drugi swych wschodnim krańcem wchodzi na teren Roztocza. W lubelskim fragmencie tej krainy położony jest tylko jeden OChK – Roztoczański. Nie brak obszarów chronionego krajobrazu także w równinnej części Lubelszczyzny. Najbardziej oddalony od stolicy województwa jest Łukowski OChK obejmujący kompleks Lasów Łukowskich. Zaś na wschód od Łukowa położony jest niewielki … Radzyński OChK. Znacznie bliżej Lublina, pomiędzy Lasami Kozłowieckimi a trasą warszawską położony jest OChK Kozi Bór w przeważającej mierze o charakterze leśnym. Kilka kilometrów na północ od Kocka położony jest OChK Annówka – najmniejszy ze wszystkich lubelskich obszarów chronionego krajobrazu. Sąsiaduje z nim jeden z największych a z pewnością

Rzeka Wieprz w Obszarze Chronionego Krajobrazu Pradolina Wieprza – fot_Krzysztof Wojciechowski

najcenniejszy przyrodniczo OChK Pradolina Wieprza. Niemal w całości obejmuje on w swych granicach mezoregion o tej samej nazwie i cały dolny odcinek rzeki Wieprz od Kocka aż do jej ujścia do Wisły koło Dęblina. Odcinek doliny Wieprza wraz z naturalnym, silnie meandrującym korytem tej rzeki, przyległymi łąkami, starorzeczami i kompleksami leśnymi posiada szczególne walory przyrodniczego wyróżniające ten obszar chronionego krajobrazu spośród wszystkich pozostałych i sprawiające, że w pełni zasługuje na ochronę w formie co najmniej parku krajobrazowego. Obszar ten jest nie tylko ostoją rzadkich przedstawicieli fauny i flory ale też bardzo ważnym punktem na trasie migracji ptaków. Podczas jesiennych i wiosennych przelotów można tu spotkać setki blaszkodziobych, siewkowych oraz liczne rzadkie gatunki drapieżników. Teren ten nadaje się także doskonale do rozwijania turystyki wodnej. Funkcje turystyczne i rekreacyjne pełnią zresztą wszystkie lubelskie obszary chronionego krajobrazu.

Wąwozy porośnięte grądem w Kraśnickim Obszarze Chronionego Krajobrazu – fot_Krzysztof Wojciechowski

Od 2009 roku obszary chronionego krajobrazu położone na terenie województwa lubelskiego znajdują się pod nadzorem Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych, któremu podlega pięć Ośrodków Zamiejscowych oraz Ośrodek Edukacyjno-Muzealny w Brzeźnie i Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Sobieszynie.
Zadaniem Zespołu jest m.in. ochrona przyrody i nadzór nad przestrzeganiem przepisów ochrony przyrody, opiniowanie projektów planów i dokumentów takich jak studia uwarunkowań czy plany miejscowe, inwentaryzacja i dokumentowanie walorów przyrodniczych oraz kulturowych i historycznych, a także edukacja ekologiczna społeczeństwa, zgodna z zasadą rozwoju zrównoważonego.

Opracowanie: Krzysztof Wojciechowski
Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowych

Krzysztof Wojciechowski

Krzysztof Wojciechowski – przyrodnik, społecznik, regionalista, publicysta i tłumacz, miłośnik dawnych Kresów. Ukończył ochronę środowiska w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II (2001), gdzie przez wiele lat pracował prowadząc zajęcia ze studentami z zakresu ochrony przyrody i środowiska, planowania przestrzennego i dziedzin pokrewnych. Od lat 90. zaangażowany w działalność społecznych organizacji zajmujących się ochroną środowiska (Ekologiczny Klub UNESCO, Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot, Towarzystwo dla Natury i Człowieka, Polski Klub Ekologiczny Okręg Środkowo-Wschodni, Ruch Ekologiczny św. Franciszka z Asyżu). Uczestniczył w opracowywaniu dokumentów z zakresu ochrony środowiska dla gmin Lubelszczyzny (programy ochrony środowiska, plany gospodarki odpadami,
opracowania ekofizjograficzne, plany ekorozwoju), m.in. dla: Woli Uhruskiej, Terespola, Czemiernik, Wisznic, Konopnicy, Spiczyna, Modliborzyc, Zamościa, Żmudzi i Wólki. Autor kilkudziesięciu publikacji naukowych, ponad 500 popularnonaukowych oraz bez mała 100 tłumaczeń z języka ukraińskiego, rosyjskiego i białoruskiego (w tym dwóch książek). Uczestniczył w licznych projektach z zakresu ochrony środowiska, w tym międzynarodowych (z Ukrainą i Białorusią). Współorganizator Ukraińsko-Polskiej Szkoły Ochrony Przyrody oraz Zamojskich Dni Kresowych DEWAJTIS. W 2010 roku nagrodzony Medalem Polskiej Niezapominajki za społeczną działalność na rzecz ochrony środowiska.

Obecnie pracuje w Zespole Lubelskich Parków Krajobrazowych na stanowisku starszego specjalisty ds. ochrony przyrody, krajobrazu, wartości historycznych i kulturowych, ochrony środowiska, edukacji oraz turystyki i rekreacji.

Polski Klub Ekologiczny
Powstał w 1980 r. w Krakowie w czasie pierwszego zrywu Solidarności jako niezależna organizacja ekologiczna stawiająca sobie za cel wdrażanie idei ekorozwoju. Był pierwszą organizacją w bloku państw socjalistycznych pozarządową otwarcie sprzeciwiającą się traktowaniu środowiska jako dobra niczyjego, stanowiącego wartość drugorzędną w stosunku do gospodarki kraju. W następnych latach PKE rozwijał się w drodze powstawania okręgów i kół. PKE uczestniczy w międzynarodowym ruchu ekologicznym – jest członkiem kilku organizacji zagranicznych.
Polski Klub Ekologiczny Okręg Środkowo-Wschodni
Początki działalności sięgają 1981 r. Jest on organizacją pozarządową pożytku publicznego. Posiada osobowość prawną. Jest zarejestrowany pod numerem KRS 0000153780. Gromadzi w swoich szeregach naukowców, praktyków ze środowisk inżynieryjnych i humanistycznych oraz młodzież. Uczestniczą oni w pracach zespołów problemowych Klubu: ochrony przyrody, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, energii odnawialnej, rolnictwa ekologicznego, edukacji ekologicznej i ekoturystyki. Wspieramy wszelkie działania w regionie, służące przywracaniu równowagi ekologicznej w środowisku przyrodniczym, czystości biosfery, ochronie krajobrazu naturalnego i kulturowego. Klub podejmuje interwencje na rzecz przestrzegania prawa w zakresie kształtowania, ochrony i restytucji środowiska i zdrowia ludzi. Poprzez swoich ekspertów wspiera inicjatywy lokalne mieszkańców na rzecz ochrony środowiska. Wpływa na podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa poprzez organizacje spotkań, warsztatów, seminariów, konferencji i publikacje z zakresu ochrony środowiska.
W realizacji celów programowych Polski Klub Ekologiczny Okręg Środkowo-Wschodni współpracuje ze środowiskami naukowymi wyższych uczelni Lublina, Instytutem Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa PIB w Puławach, instytucjami państwowymi i samorządowymi, organizacjami pozarządowymi i szkołami. W ramach realizacji naszych celów współdziała z władzami państwowymi i samorządowymi. Uczestniczy w konsultacjach, opiniowaniu inwestycji i dokumentów programowych dotyczących strategii ochrony środowiska w regionie.
Celem naszych działań jest:
– uznanie ekorozwoju, jako podstawy polityki społeczno-gospodarczej państwa
– poprawa stanu środowiska przyrodniczego Polski
– ochrona krajobrazu naturalnego i dziedzictwa kulturowego
– kształtowanie w społeczeństwie świadomości, że jakość życia zależy od racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi i zachowania równowagi między środowiskiem a rozwojem cywilizacji
– powszechna edukacja ekologiczna

Polski Klub Ekologiczny
Okręg Środkowo-Wschodni
ul. Turystyczna 44, 20-207 Lublin
tel. 506-693-379,
e-mail: pke-lublin@wp.pl

Prezes:
dr Zbigniew Borkowski

Polski Klub Ekologiczny Okręg Środkowo-Wschodni jest organizacją pożytku publicznego, w związku z powyższym zwracamy się z uprzejmą prośbą o przekazanie 1% podatku na naszą działalność programową. KRS 0000153780